Συνέντευξη του Λεωνίδα Δημητριάδη-Ευγενίδη
στο ένθετο της εφημερίδας ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ
1 Ιουνίου 2022
1. Ο Εκσυγχρονισμός της ναυτικής εκπαίδευσης σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως και προσέλκυση νέων στα ναυτικά επαγγέλματα αποτελεί μία από τις μεγάλες προκλήσεις της ναυτιλίας. Με την εμπειρία σας στα θέματα ναυτικής εκπαίδευσης, ποια θεωρείτε ότι αποτελούν τα νέα δεδομένα στον συγκεκριμένο τομέα;
Μία πραγματικά επίκαιρη ερώτηση. Όπως είναι γνωστό, η παγκόσμια ναυτιλία διακινεί πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου και η σημασία της αναδείχθηκε ακόμη περισσότερο τόσο κατά την περίοδο αντιμετώπισης της πανδημίας, όσο και κατά τα πρόσφατα δραματικά επακόλουθα της τραγικής κρίσης της Ουκρανίας. Ταυτόχρονα η Ναυτιλία παγκοσμίως, πάσχει από έλλειψη εξαψήφιου αριθμού επαρκώς καταρτισμένων αξιωματικών. Δυστυχώς η έλλειψη αυτή, σε ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό, παρατηρείται και στην Ναυτιλία των Ελλήνων που αποτελεί το 21% του παγκόσμιου στόλου και το 59% της Ναυτιλίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έλλειψη που συνιστά πρόσθετο ανασταλτικό παράγοντα για την τόσο αναγκαία αύξηση των ποντοπόρων πλοίων υπό Ελληνική σημαία.
Ταυτόχρονα, είναι γεγονός ότι η STCW, η οποία παρέχει το πλαίσιο των ελάχιστων προαπαιτούμενων γνώσεων για την ναυτική εκπαίδευση και η οποία αναθεωρήθηκε τελευταία φορά στην Μanila το 2010 και τέθηκε σε εφαρμογή το 2012, απαιτεί άμεση επικαιροποίηση, καθώς η ψαλίδα μεταξύ των προδιαγραφών της και των σύγχρονων απαιτήσεων έχει αυξηθεί σημαντικά. Το μεγαλύτερο κενό παρατηρείται στις προαπαιτούμενες ψηφιακές γνώσεις και δεξιότητες όπως και σε θέματα περιβάλλοντος και διαχείρισης καυσίμων. Ο σύγχρονος ναυτικός και ειδικότερα ο αξιωματικός, εκτός από την αγάπη για την θάλασσα, θα πρέπει να αποκτήσει σύγχρονες γνώσεις και δεξιότητες, ούτως ώστε να γίνει άξιος και ανταγωνιστικός, ένας πραγματικός Global Marine Professional Officer.
Πέραν των προαπαιτούμενων γνώσεων και δεξιοτήτων, βασικά στοιχεία για έναν σύγχρονο Αξιωματικό θα πρέπει να είναι η υιοθέτηση κανόνων επαγγελματικής και ηθικής δεοντολογίας, η ικανότητα διαχείρισης του ανθρώπινου παράγοντα, των διαπολιτισμικών ανθρώπινων σχέσεων και η υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη. Ανάληψη πρωτοβουλιών ηγεσίας, που να ξεκινούν από γνώσεις, εμπειρίες και στοιχεία εταιρικής και περιβαλλοντικής διακυβέρνησης, με κατανόηση και ανταπόκριση στις σύγχρονες προκλήσεις. Αντοχή και προσαρμοστικότητα σε ένα δυναμικά μεταβαλλόμενο περιβάλλον.
Το Ίδρυμα Ευγενίδου συμμετέχει ως Work Package Leader της στρατηγικής του Ευρωπαϊκού προγράμματος SkillSea, που καλείται να προσδιορίσει τις μελλοντικές δεξιότητες των υφιστάμενων ναυτικών επαγγελμάτων καθώς και των μελλοντικών επαγγελμάτων που θα δημιουργηθούν από τον μετασχηματισμό του κλάδου. Παράλληλα πιστεύω ότι είναι γνωστή η μέχρι τώρα εμπειρία και συνεισφορά του Ιδρύματος Ευγενίδου στην ναυτική εκπαίδευση. Το Υπουργείο Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής έκανε την εξαιρετική τιμή να αναθέσει στο Ίδρυμα Ευγενίδου την υποβολή συνολικής πρότασης για ένα σύγχρονο σύστημα ναυτικής εκπαίδευσης. Αυτό υλοποιήθηκε σε συντονισμό με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς από πλευράς Ναυτικών Ακαδημιών, της ακαδημαϊκής κοινότητας, της βιομηχανίας και των νηογνωμόνων καθώς επίσης και σε συνεργασία με φορείς σχετιζόμενους σε θέματα ναυτικής εκπαίδευσης. Οψόμεθα, μιας και όλα αυτά έγιναν σε απόλυτη σύμπραξη με τους θεσμούς της ναυτιλίας.
2. Ποιες είναι οι πολιτικές που αναπτύσσει ο ΙΜΟ σε αυτόν τον τομέα;
O IMO, παρά την πανδημία και την δραματική κρίση της Ουκρανίας, συνεχίζει συστηματικά το έργο του σε θέματα ασφάλειας ναυσιπλοΐας και μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHC) και στην βελτιστοποίηση του περιεχομένου της Ναυτικής εκπαίδευσης. Ο ΙΜΟ θεωρεί ότι οι επαρκώς καταρτισμένοι και σύμφωνα με τα κοινώς αποδεκτά διεθνή standards εργαζόμενοι ναυτικοί, όπως αυτός ορίζει, με σωστά κίνητρα και αγάπη για το ναυτικό επάγγελμα, αποτελούν βασικό προαπαιτούμενο για την εύρυθμη λειτουργία της ναυτιλίας. Κανένας κανονισμός, καμία λειτουργία των πλοίων όπως καθορίζονται από την εξέλιξη και τις νέες τεχνολογίες δεν μπορούν να αποδώσουν, εάν οι εργαζόμενοι ναυτικοί δεν θα μπορέσουν να τα εφαρμόσουν σωστά. Υπ’ αυτή την έννοια, η προσέλκυση των νέων στα ναυτικά επαγγέλματα και ένα κατάλληλο εκπαιδευτικό σύστημα με αρωγό την εν πλω μαθητεία είναι αναγκαίες συνθήκες για την εύρυθμη λειτουργία της ναυτιλίας.
Ο ΙΜΟ από το 2018, έχει ξεκινήσει τις διαδικασίες για τον στρατηγικό του σχεδιασμό, με έναν ορίζοντα εξαετίας. Ο ΙΜΟ εξετάζει την διαχείριση του ανθρώπινου παράγοντα, τις δυνατότητες αλλά και τις ανάγκες του για την εύρυθμη λειτουργία του πλοίου, όσον αφορά τις ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις του σήμερα, και με γνώμονα το αύριο, προκειμένου να αναθεωρήσει, να ενισχύσει και να επικαιροποιήσει τις απαιτούμενες δεξιότητες και γνώσεις που θα προσφέρει η ναυτική εκπαίδευση και η τόσο σημαντική μαθητεία. Είναι δε πολύ μεγάλος ο αριθμός μελετών, επιτροπών και δράσεων για να τις αναφέρω. Όλα αυτά θα μας οδηγήσουν σε μία αναθεωρημένη STCW, η οποία όχι μόνο θα καλύψει το κενό που αναφέραμε μεταξύ των προδιαγραφών της Μanila 2010 και των σημερινών απαιτήσεων των πλοίων αλλά θα προβλέπει και τις μελλοντικές εξελίξεις με έμφαση στο περιβάλλον, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τα εναλλακτικά καύσιμα, τα περισσότερα αυτόνομα πλοία κ.ο.κ..
Θα πρέπει να γίνουν όμως και τα σωστά impact studies, ούτως ώστε να βρεθούν οι βέλτιστες λύσεις και μάλιστα σε ένα διεθνές και ολιστικό πλαίσιο, αλλιώς οι συνέπειες μπορούν να είναι ιδιαιτέρως αρνητικές για την ναυτιλία και όχι μόνο. Είναι προφανές, ότι το disruption στην τεχνολογία κινείται ταχύτερα από την ναυτική εκπαίδευση. Σε γενικότερη θεώρηση υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι το 85% των θέσεων εργασίας που θα υπάρχουν το 2030 δεν έχουν ακόμη δημιουργηθεί. Επομένως, σημαντική είναι η νοοτροπία της δυναμικής στην έννοια μιας σταδιοδρομίας στην θάλασσα και η κατανόηση της αναγκαιότητας της διά βίου μάθησης και η υιοθέτηση της προσαρμοστικότητας. Όλα αυτά βέβαια με ανθρώπινο μέτρο και χωρίς υπερβολές.
3. Πώς αυτά υλοποιούνται, αν αυτό συμβαίνει, στις χώρες με παράδοση στην παραγωγή ναυτικών, ιδιαίτερα στην Ελλάδα;
Σήμερα περί τo 80% του παγκόσμιου εμπορίου μεταφέρεται διά θαλάσσης, περί τα 50.000 εμπορικά πλοία πραγματοποιούν τις παγκόσμιες μεταφορές από μία δεξαμενή 1.500.000 ναυτικών εκ των οποίων, οι 380.000 είναι από τις Φιλιππίνες, ενώ μεγάλη προσφορά ναυτικών έχουν η Κίνα, η Ρωσία, η Ουκρανία και η Ινδονησία. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι απολύτως κατανοητό, ότι οι περί τις 25.000 Έλληνες ενεργοί ναυτικοί είναι ένα ιδιαίτερο χαμηλό ποσοστό, πάντα σύμφωνα με τις ανάγκες της ελληνικής ναυτιλίας. Προφανώς, υπάρχουν σοβαροί λόγοι και αιτίες γι’ αυτήν την εικόνα, αλλά είναι επίσης σαφές ότι υπάρχει μεγάλη πολυποικιλότητα συστημάτων, τα οποία δίνουν την απαραίτητη προσφορά ναυτικών προκειμένου να γυρίζουν οι προπέλες.
Η ανταπόκριση των ναυτικών στις νέες απαιτήσεις της ναυτιλίας ενέχει προφανώς αρκετές δυσκολίες, για λόγους πρακτικούς αλλά και ιστορικούς. Πιστεύουμε ότι οι δυσκολίες αυτές μπορούν να ελαχιστοποιηθούν με συστηματική εφαρμογή της επιμόρφωσης, μέσω των δυνατοτήτων της διά βίου μάθησης, με επικέντρωση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση.
Όπως είπα και προηγουμένως το Ίδρυμα Ευγενίδου έχει υποβάλει ολοκληρωμένη πρόταση στην Πολιτεία προκειμένου να αυξηθεί η προσφορά επαρκώς καταρτισμένων Ελλήνων και Ελληνίδων αξιωματικών, γιατί χρειαζόμαστε τουλάχιστον τους διπλάσιους.
Οψόμεθα.
4. Tα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί ένας διάλογος για την ομοιογένεια των πληρωμάτων και το πόσο αναγκαία είναι. Ποια είναι η άποψή σας;
Η μεγάλη αύξηση του παγκόσμιου εμπορικού στόλου και η πολλαπλότητα προσφοράς θέσεων εργασίας ναυτικών τόσο σε επίπεδο αξιωματικών όσο και πληρωμάτων, καθιστά βασική προϋπόθεση την βέλτιστη λειτουργία πληρωμάτων διαφορετικών εθνικοτήτων.
Βασική προϋπόθεση, η τήρηση της STCW, η απαραίτητη γνώση Αγγλικών, και βασικότερο όλων η διαχείριση της έλλειψης ομοιογένειας και η σωστή αυτοδιαχείρισή της.
Είναι γεγονός ότι υπάρχει τεράστια πολυποικιλότητα εκπαιδευτικών συστημάτων και επιπέδων, που οδηγούν όμως σε κοινό γνωστικό αποτέλεσμα και απόκτηση προαπαιτούμενων δεξιοτήτων. Καθοριστικής σημασίας είναι και η σωστή διαχείριση ανθρώπινων πόρων, τόσο σε επίπεδο γραφείων όσο και πλοίων, η συνεχόμενη κατάρτιση και ενημέρωση, μια λογική διά βίου μάθησης, μα πάνω από όλα τα χαρακτηριστικά ηγεσίας και ικανότητας διαχείρισης κρίσεων, ειδικά από τους αξιωματικούς.
Ο Έλληνας αξιωματικός λόγω της ψυχοσύνθεσης και της εξωστρέφειάς του, πιστεύω ακράδαντα, ότι μπορεί να συνεισφέρει καθοριστικά για το δέσιμο, την καθοδήγηση και την αποτελεσματικότητα της ομάδας του. Επίσης, είναι ιδιαίτερα ικανός να μεγαλουργεί σε διαφορετικής κουλτούρας συστήματα, λαμπρό παράδειγμα ο Ελληνισμός της διασποράς.
Ο ΙΜΟ παρακολουθεί ιδιαιτέρως στενά αυτό το θέμα.
5. Ποια είναι η κατάσταση της ναυτικής εκπαίδευσης σήμερα στη χώρα μας; Yπάρχουν χώρες που έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες για ανάπτυξη του τομέα της ναυτικής εκπαίδευσης; Εσείς έχετε κάποιες προτάσεις;
Θα επικεντρωθώ στα της Ελλάδος, μιας και η κάθε χώρα παράγει δικούς της αξιωματικούς με το δικό της σύστημα, έχοντας τον δικό της ιδιαίτερο οδικό χάρτη.
Πιστεύουμε ότι το σύστημα ναυτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα συνεχώς εκσυγχρονίζεται, με βελτίωση των υποδομών των ΑΕΝ, με νέα προγράμματα Πλοιάρχων (δυστυχώς τα νέα προγράμματα των Μηχανικών για λόγους που δεν θα αναφέρω, δεν προχώρησαν), με την ενίσχυση της δεξαμενής αξιωματικών Α΄ τάξεως μέσω των ΕΠΑ.Λ., και με την εν μέρει ενίσχυση του μόνιμου εκπαιδευτικού προσωπικού των ΑΕΝ. Όλα τα παραπάνω, είναι βήματα προς την σωστή κατεύθυνση.
Εκτιμάμε όμως, ότι η Πολιτεία θα πρέπει να διαθέσει περισσότερους πόρους για την προσέλκυση εξειδικευμένου μόνιμου ανθρώπινου διδακτικού δυναμικού, σε επίπεδο ναυτοδιδασκάλων/τεχνολόγων. Θα μπορούσε, χωρίς ιδιαίτερο κόστος να στηρίξει τους σπουδαστές, ιδιαίτερα στα μεταφορικά έξοδα αλλά και σε άλλα δίκαια αιτήματά τους.
Προσωπικά, πιστεύω ότι δεν χρειαζόμαστε παραπάνω Ακαδημίες, αλλά ενίσχυση των ήδη υφιστάμενων. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η μετάβασή μας στην ψηφιακή εποχή και στο blended learning, στον ψηφιακό δηλαδή μετασχηματισμό της ναυτικής εκπαίδευσης, που θα οδηγήσει εκ των πραγμάτων σε εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών και στην απαραίτητη εξοικείωση με τις προηγμένες τεχνολογίες.
Η πρόταση του Ιδρύματος Ευγενίδου, όπως ανέφερα και προηγουμένως, πιστεύουμε ότι καλύπτει όλο το φάσμα, από την εισαγωγή μέχρι την αποφοίτηση και πιστοποίηση των σπουδαστών, εμπεριέχοντας αξιολογήσεις, επιμορφώσεις, και οτιδήποτε άλλο κρίνεται ως αναγκαίο, για ένα ομοιογενές και δομημένο σύστημα ναυτικής εκπαίδευσης.
Αποδίδουμε δε ιδιαίτερη σημασία στην ύπαρξη ανεξάρτητου συστήματος πιστοποίησης των δεξιοτήτων των ναυτικών, διότι πιστεύουμε ότι αυτό θα αποτελέσει εφαλτήριο της ποιοτικής αναβάθμισης των ναυτικών σπουδών. Όλα αυτά προϋποθέτουν άμεση και διαπροσωπική πολιτική προσέλκυσης σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας, με βασική προϋπόθεση την επαρκή ενημέρωση των μαθητών για το ναυτικό επάγγελμα και τις προοπτικές του. Το πλαίσιο της προσέλκυσης δεν θα πρέπει να περιορίζεται στην παράδοση και σε λόγους βιοποριστικούς, μέσω του μαθήματος «Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός», αλλά να δίνει την προοπτική της κατανόησης σε περισσότερους νέους και νέες της σημαντικότητας της απόκτησης ενός σπουδαίου διαβατηρίου για μια καλύτερη και δημιουργική σταδιοδρομία, αυτή του Έλληνα ναυτικού.
